Ndërthurja e industrisë së drogës me turizmin elitar kushte për kryengritje në Shqipëri – The Sunday Times

Shënim: Raporti i “The Sunday Times” zgjeron kuptimin e politikës së Ramës për të zhvilluar jugun e Shqipërisë dhe tregon një gjendje gati kryengritëse nga banorët. Sipas tij, politika e Ramës ka ndërthurur turizmin elitar me industrinë e drogës ndërsa katër vitet e fundit ka përdorur Samir Manen si krye-investitor. Politika e Ramës implikon dhe familjen e Trampit, e cila kërkon të ndërtojë hotele në Sazan, jo vetëm sepse raporti` Departamentit të Shtetit ka ngritur shqetësimin e përfshirjes së “krimit të organizuar” në tregtimin e kanabisit, kokainës, dhe heroinës, me veprimtari përgjatë Evropës, SHBA-së, Kanadasë dhe Amerikën Latine, por dhe sepse banorët e zonës por dhe Shqipërisë në tërësi, do ta shohin përfshirjen e Trampit në Sazan si pjesë e krimit të organizuar nga Rama. Nga ana tjetër, “kundërshtia-Qori” na tregon Manen si protagonist të ngjarjeve në jug të Shqipërisë dhe jo Ramën!   

Zhvilluesit po garojnë për të ndërtuar resorte luksoze. Por vendasit kanë frikë se mënyra e tyre e jetesës është në rrezik - dhe zemërimi po vlon për shkak të taktikave të "krahut të fortë".

Oligarkia shtetërore shkreton fshatrat e bregdetit të Shqipërisë me turizmin elitar dhe investitorët strategjikë

Polici në pension përkuli dykrenorin dhe buzëqeshi.

"I sheh ato gurë?" tha Hyso Xhuveli, 75 vjeç, duke bërë me shenjë nga shumë objekte të mprehta që ndodheshin rreth rrugës së pashtruar, gati për t'u hedhur. "Kjo është ajo që do të bëjmë nëse kthehen."

Xhuveli nuk dukej se po bënte rrengë. Disa muaj më parë ai ndihmoi në sprapsjen e një gërmuesi të dërguar në Tragjas - një fshat në jug të Shqipërisë - në emër të njeriut më të pasur të vendit, për të shqyer tokën mbi të cilën po qëndronim. Shoferi i Caterpillar kishte ardhur për të filluar punën në një tubacion për të përcjellë ujë nga burimi lokal në Green Coast, një kompleks turistik prej një miliard eurosh që po ndërtohet nga Samir Mane, një manjat i pajisjeve shtëpiake, 25 kilometra përgjatë bregdetit Adriatik.

Ky burim e ka mbështetur fshatin që nga koha e ilirëve, fqinjëve të grekëve të lashtë. Ai ushqen një pellg fshati kristalor dhe ushqen lule të egra, fusha gruri dhe bar të gjelbër të harlisur që kullosin lopët dhe delet.

Puna filloi në Green Coast katër vjet më parë dhe dy nga katër seksionet e tij të planifikuara tani janë të hapura. Kur të përfundojë, do të mbulojë 90 hektarë dhe do të përmbajë vila luksoze dhe shtatë hotele me pesë yje, si dhe restorante, plazhe private, stacione policie dhe ambulancash dhe një pistë helikopterësh. Është zhvillimi më i madh turistik i Shqipërisë që kur vendi u hap për të huajt kur diktatura komuniste ra në vitin 1990.

Të pengosh rrugën e saj është një revoltë. Në mars, Xhuveli dhe disa qindra burra e gra të tjerë nga Tragjasi rrethuan gërmuesin, duke u përleshur me rreth 50 policë derisa u tërhoqën në kodra. Asnjë centimetër tokë nuk u prek.

Fshati është një nga më shumë se 30 komunitetet që kanë protestuar për një rrjet tubash që synojnë të shërbejnë Green Coast dhe vendpushime të tjera aty pranë, të cilat së bashku do të zënë një sipërfaqe sa gjysma e Londrës së Madhe.

Fshatarët kanë frikë se tubat do t'i lënë pa ujë të mjaftueshëm për të jetuar në tokë. Pas një historie të gjatë të mposhtjes së pushtuesve, përfshirë edhe si partizanë që luftonin përkrah oficerëve britanikë të ndërlidhjes kundër gjermanëve gjatë Luftës së Dytë Botërore, ata nuk frikësohen lehtë.

"Mbani mend fjalët e mia, do të ketë gjak nëse kjo gjë vazhdon..." tha Mezin Ramohitoj, kryetari i fshatit, i cili është murator. "Ka ende hapësirë në memorialin e luftës së fshatit."

Gjatë pjesës më të madhe të gjysmës së dytë të shekullit të 20-të, Shqipëria ishte një shtet i varfër komunist i mbajtur i izoluar nga gjëra të tilla të parëndësishme si vendpushimet nga diktatori [...] Enver Hoxha. Me bunkerë bërthamorë dhe burgje në male për disidentët, vendi ishte Koreja e Veriut e Evropës. Tani përdoruesit e TikTokers dhe Instagrammers e etiketojnë atë si "Maldivet e Evropës" ose "Tajlanda e Evropës".

Agjentët e udhëtimit shohin një minierë të re ari mesdhetare, me plazhe të bardha dhe ujëra të kaltra po aq tërheqëse sa çdo vend në Greqi, Itali apo Kroaci. Shqipëria tani renditet si vendi i pushimeve me rritjen më të shpejtë në Evropë, me 11.7 milionë vizitorë të regjistruar nga qeveria vitin e kaluar - megjithëse shifra mund të jetë e fryrë nga hyrja e punëtorëve turq të naftës dhe shqiptarëve të mërgatës të numëruar sa herë që hyjnë.

Megjithatë, nuk ka dyshim për numrin e madh të hoteleve dhe zhvillimeve turistike që po shfaqen përgjatë brigjeve të Adriatikut dhe Jonit me një ritëm të shpejtë, veçanërisht midis qytetit jugor të Vlorës dhe qytetit të Sarandës, një zonë e reklamuar si Riviera Shqiptare. Në vitet 2000, Saranda kishte dy hotele: tani ka 600.

Një në pesë nga tre milionë banorët e Shqipërisë punon në turizëm, ndërsa filipinasit dhe aziatikët e jugut po vijnë gjithnjë e më shumë si pastrues dhe kamerierë. Këtë verë, Ryanair dhe linja të tjera ajrore kanë kryer 44 fluturime javore nga Britania në kryeqytetin e vendit, Tirana. Qeveria po ndërton një aeroport në Vlorë, me plane për fluturime direkte nga vende të largëta si SHBA-ja.

Edhe familja e Donald Trampit është e etur për një pjesë të aksionit. Vajza e presidentit amerikan, Ivanka, dhe bashkëshorti i saj, Jared Kushner, kanë njoftuar plane për të ndërtuar një hotel prej 1.4 miliardë dollarësh në Sazan, një ish-ishull ushtarak i pabanuar i mbuluar me bunkerë që përballet me Vlorën.

Riviera Shqiptare

Shumë nga këto projekte janë të dyshimtë. Veprimtarët akuzojnë qeverinë e Edi Ramës, kryeministrit shumëngjyrësh, se po u jep marrëveshje tokash me çmime të ulura investitorëve të mbështettur pavarësisht ndikimit në mjedis.

Kritikat përqendrohen në veçanti në një ligj për investime strategjike të paraqitur nga Rama në vitin 2015, dy vjet pasi ai mori detyrën për herë të parë, që u lejon investitorëve të blejnë tokë nga qeveria për vetëm 1 euro, me shtetin e detyruar me ligj të sigurojë qasje në ujë, rrjetin e energjisë dhe rrugë. (Qeveria ka ndërtuar një tunel rrugor përmes malit deri në Green Coast.)

Ndërkohë, ligji u jep investitorëve mbrojtje nga pretendimet mbi tokën.

Lart e poshtë bregdetit, njerëzit thonë se u janë ofruar shuma të mëdha nga zhvilluesit për shtëpitë e tyre, duke ndjerë se nuk kanë zgjidhje tjetër veçse ta pranojnë. Në një raport të vitit 2021, grupi Rezistenca Qytetare argumentoi se ligji shërben "si një formë 'presioni' mbi pronarët [e pronës private], të cilët janë të detyruar të pranojnë një marrëveshje me investitorët, sepse përndryshe shteti do të ndërhyjë për të shpronësuar pronat e tyre me një vlerë që mund të jetë më e ulët se vlera e tregut".

Në Shqipëri ka mijëra raste të diskutueshme pronash, që datojnë që nga kolektivizimi i tokës nën regjimin komunist. Mane, një figurë e respektuar të cilën revista Forbes e renditi me vlerë 1.5 miliardë dollarë këtë vit, këmbëngul se e gjithë toka për Green Coast - e blerë për një shumë të pazbuluar që mendohet të ketë qenë dukshëm më shumë se 1 euro - është blerë siç duhet. Balfin Group, kompania e tij e pronave, gjithashtu mohon akuzat se nuk është këshilluar ose nuk ka dëmshpërblyer banorët e një lagjeje të varfër në Vlorë që u shemb për një marinë.

Dëgjova një histori tjetër kur vizitova dhe takova një burrë që tha se kishte jetuar për 35 vjet me gruan e tij në një vilë pranë asaj që tani ishte vendi i ndërtimit të marinës. Burri, shumë i shqetësuar për të dhënë emrin e tij, tha se hyrja e përparme e shtëpisë së tij ishte shkatërruar shtatë muaj më parë për t'i hapur rrugë marinës.

"Në Britani keni ligje. Këtu është vetëm ligji i më të fortit", tha ai, duke pretenduar se nuk është paralajmëruar për punën e planifikuar dhe as nuk është paguar dëmshpërblimi. Balfin Group nuk iu përgjigj një kërkese për sqarim mbi rastin.

Shqipëria është njëjtësuar prej kohësh si një pikë e nxehtë e pastrimit të parave dhe bumi i turizmit e ka shtuar këtë, thonë hetuesit. "Hotelet dhe restorantet gjithmonë kanë pasur lidhje të ngushta me botën kriminale dhe janë përdorur për aktivitete pastrimi parash", raportoi Iniciativa Globale Kundër Krimit të Organizuar Transnacional muajin e kaluar. "Megjithatë, rritja e fitimprurësisë së industrisë ka tërhequr investime të mëdha nga burime të paligjshme."

Mafia kriminale shqiptare fiton para nga trafikimi i drogës dhe qenieve njerëzore, si dhe nga kontrabanda e emigrantëve dhe armëve. Dyshohet se shumë ndërtimi ndërtimi janë fasada. Megjithatë, nuk ka prova që Mane, i cili ka kaluar nga shitja e frigoriferëve dhe lavatriçeve në pronësi të qendrave tregtare, një banke dhe shumë sipërmarrjeve të pronave në Amerikë dhe Kanada, është i përfshirë në kriminalitet.

Në Shqipëri është e vështirë të dihet saktësisht se kush është në anën e kujt. Gazetarët vendas e përshkruajnë politikën e vendit si një sport gjaku që luhet midis familjeve të elitës, me akuzat për korrupsion si armë të zgjedhur.

Ish-kryetari i bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj, i quajtur si një i mbrojtur i Ramës, është në burg përballë akuzave për kanalizimin e kontratave publike te bashkëpunëtorët, si dhe për shpenzimin e qindra mijëra eurove për bizhuteri dhe rroba për gruan e tij. Veliaj thotë se prokurorët e tij e kanë “ndërtuar çështjen e tyre mbi… pretendime të pabaza për të shkruar skenarin e një thrilleri në stilin e sherifit të Perëndimit të Egër”.

Kryeprokurori i Sarandës u pezullua në janar me akuza për marrje ryshfeti, të cilat ai i mohon. Paraardhësi i tij është në burg për të njëjtën arsye, pasi u lirua në vitin 2023 dhe u burgos përsëri në qershor.

Një humbës i qartë nga bumi i pushimeve është mjedisi. Nika, një biolog me profesion, tha se 70 përqind e investimeve strategjike në turizëm janë në zona natyrore të përcaktuara ligjërisht, të cilat qeveria mund t’i dorëzojë pa pasur nevojë të kompensojë vendasit. Green Coast, i cili ndodhet në buzë të Parkut Kombëtar të Vjosës, do të marrë ujë nga një lumë atje, i cili është shtëpia e 13 specieve të kërcënuara botëriisht, duke përfshirë bretkosa, peshq dhe zogj. Kompania Green Coast këmbëngul se nuk ka shqetësime me ujin dhe se në zonë ka mjaftueshëm ujë për vendasit, pishinat dhe lëndinat e resortit. Fshatarët pretendojnë se po përdorin matje të vjetruara të sasisë së ujit që rrjedh nga burimi, të cilin ata thonë se po zvogëlohet për shkak të ndryshimeve klimatike.

Ledina Celo, një yll i muzikës pop shqiptar, muajin e kaluar ndau me një milion ndjekësit e saj në Instagram një video që shfaqej duke treguar një rubinet që thahej në vilën e saj në resort. Myzafer Xhuveli, 80 vjeç, një bari delesh në Tragjas me një fytyrë të rrudhur dhe një thua të shkulur nga shtrati i thonjve ("një dëmtim i vjetër"), tha se i ishte dashur të ulte numrin e deleve të tij nga 1,000 sepse ka më pak ujë se më parë. Ai jeton menjëherë pranë vendit ku është planifikuar tubi. "Ata duan të më shembin shtëpinë", tha ai.

Ramohitoj, kryetari i fshatit, është gjithashtu i shqetësuar. Nëse tubi do të kalojë, "pusi i fshatit do të thahet, temperatura do të rritet, fushat do të thahen... njerëzit do të largohen nga këtu sepse do të bëhet një vend i vdekur", ka frikë ai.

Përgatiti për botim Ylli Përmeti